پوپک قاسمی
جنگل‌های اطراف استان به مانند جنگل‌های مابین خلخال و اسالم و پونل، جنگل‌های واقع در گردنه حیران و جنگل ویلکیج در منطقه مشترک با استان گیلان واقع شده که این موقعیت مشترک بین استانی گاه باعث تاثیر منفی بر حفاظت از این منابع شده است.
جنگل ویلکیج در شرق استان ادامه جنگل سرسبز هیرکانی شمال کشور است که به دلیل شرایط خاص جغرافیایی از تنوع گیاهی بیشتری برخوردار است و جنگل‌های اطراف دریاچه سوها و منطقه ویلکیج نمین را شامل می‌شود.
چند سال است که شاهد تاراج جنگل‌های ویلکیج توسط عوامل مختلف هستیم و این جنگل به منبعی برای قاچاقچیان چوب و زغال و فعالیت معادن تبدیل شده است و طنین صدای اره برقی و خودرو‌های سنگین معادن بی وقفه لرزه بر هیبت و شکوه این جنگل‌ها می‌اندازد و جنگل‌های هیرکانی که ذخیره‌گاه مهم زیستی به شمار می‌رود در معرض نابودی قرار گرفته است.
حضور بی برنامه و نامحدود گردشگران
«علی حقی» نویسنده کتاب «فرهنگ و جغرافیای شهرستان نمین» در خصوص جنگل‌های ویلکیج به همشهری گفت: شوربختانه در سال‌های گذشته اخباری از تخریب و قاچاق چوب از جنگل ویلکیج در منطقه مشترک بین 2 استان به گوش می‌رسد که باعث ناراحتی طرفداران محیط زیست و اهالی منطقه شده است و باید طرح جامع برای صیانت از منابع طبیعی ویلکیج در نظر گرفته شود تا بیش از این منابع طبیعی قربانی تقسیمات کشوری نشود.
حقی با اشاره به حضور گردشگران در طبیعت فندقلو و سوها گفت: این حضور بی برنامه و نامحدود باعث تخریب محیط زیست منطقه شده است در حالی که از حضور این گردشگران جز رها کردن زباله‌ها در طبیعت و قطع درختان، منفعتی عاید منطقه و اهالی آن نمی‌شود.
وی اضافه کرد: در کتاب «تاریخ اردبیل و دانشمندان» به قلم آیت الله «میرفخرالدین موسوی ننه کرانی» آمده است که جنگل فندقلو تا نزدیکی شهر اردبیل (فرودگاه فعلی اردبیل) ادامه داشته و در طی سال‌ها به دست بشر به مرور تخریب شده است که نشان می‌دهد باید برای مقابله با این تاراج طرحی نو در انداخت.
مستندی در سوگ جنگل‌های ویلکیج
عمق این فاجعه حساسیت یکی از کارگردانان برجسته اردبیل را برای ساخت مستندی در این زمینه بر انگیخت که اکنون فیلم مورد نظر در مرحله تدوین است.
«حسن قهرمانی» مستندساز،در خصوص نتایج به دست آمده از تحقیق در این زمینه برای ساخت مستند «چه شور بود دریاچه من» به همشهری گفت: واقعیت این است که در طول سالیان دور، درختان جنگل ویلکیج در روستاهایی مانند سوها به دلیل سرمای شدید منطقه و نبود امکانات به عنوان زغال استفاده می‌شده اما این استفاده و مصرف در حد نیاز، به اندازه ای نبوده است که تهدیدی برای نابودی جنگل باشد اما در حال حاضر دست قاچاقچیان چوب و زغال تیشه بر ریشه این جنگل می‌زند.
وی افزود: عمق فاجعه را وقتی بیشتر درک می‌کنیم که در دل جنگل نگاهی به انبوه درختان قطع شده و فعالیت معدن‌ها بیندازیم که چگونه به جان منابع طبیعی افتاده اند و در این زمان وحشتی وجود هر بیننده آگاه را فرا می‌گیرد که این جنگل با این روند چند سال دیگر حداکثر می‌تواند دوام بیاورد؟
ردپای بیکاری در تخریب جنگل
این مستند زیست محیطی، مسئله تخریب و بحران جنگل‌های ویلکیج و فندقلو را از جمله سوزاندن درختان و تبدیل آنها به زغال، قطع بی رویه درختان، قاچاق چوب، فعالیت معادن و از همه مهم‌تر ساخت و سازهای بی رویه که منجر به نابودی اکوسیستم گیاهی و جانوری منطقه ویلکیج واقع در شرق جنگل‌های فندقلو شده است را مورد بررسی قرار می‌دهد.
به اظهار کارگردان این مجموعه فاجعه بسیار بزرگ‌تر از آن است که تصور می‌شود و اگر روند تخریب بدون جلوگیری و راهکار اساسی همچنان ادامه یابد چندی طول نمی‌کشد که اثری از جنگل در این منطقه دیده نمی‌شود.
قهرمانی تصریح کرد: در روند این فیلم مشخص می‌شود تا حدودی در ریشه این تخریب، مشکلاتی چون بیکاری قشر جوان جامعه نیز دخیل است که برای حداقل درآمد مجبور می‌شوند جنگل گران قیمت را به قیمت بسیار ناچیز به دست اره‌های برقی بسپارند.
واکنش برخی مسئولان و آرامش سودجویان
مدیر کل منابع طبیعی استان در پاسخ به همشهری در خصوص تخریب منابع جنگلی این منطقه اظهار کرد: تخریب جنگل ویلکیج در محدوده استان اردبیل اتفاق نمی‌افتد.
از طرفی دیگر برخی مسئولان استان مجاور نیز به دلایل نامعلوم در برابر تخریب طبیعت در جنگل‌های مشترک چون ویلکیج و منطقه حیران تقریبا بی تفاوت عمل می‌کنند و فعالیت معدن‌های غیرمجاز، صدور بی رویه مجوز ساخت و ساز و چشمپوشی از تخریب جنگل که سال‌هاست با اسکان مشخص قاچاقچیان همچنان ادامه می‌یابد گواه این ادعاست.
در حالی که «داود زارع » مدیرکل منابع طبیعی گیلان ادعا کرده است که اگر بهره برداری از معادن در داخل جنگل باشد غیرقانونی است و با فرد خاطی برخورد خواهد شد، اما همچنان فعالیت‌های برداشت از معادن در داخل جنگل‌های مابین استان اردبیل و گیلان مشاهده می‌شود.
ظاهرا واکنش‌های غیرمتعهدانه باعث فراهم شدن آرامش خاطر برای سودجویان شده است در حالی که فردای این جنگل‌ها با ادامه این روند کابوس وحشتناک دوستداران محیط زیست است.
ناکامی نشست‌های مشترک 2 استان
«سیدرضا موسوی» مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل با ابراز نگرانی از تخریب منابع طبیعی واقع در مرز 2 استان اردبیل و گیلان گفت: بارها و در نشست‌های مشترک با مسئولان استان گیلان سعی کردیم تا به یک راهکار اساسی در جلوگیری از تخریب محیط طبیعی در مناطق مرزی 2 استان دست پیدا کنیم اما همچنان شدت تخریب‌ها و بهره برداری از معادن و صدور بی رویه مجوزهای ساخت و ساز ادامه دارد.
ضرورت نگاه فرامنطقه ای به محیط زیست
«کمال الدین پیرموذن» نماینده مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی در پاسخ به خبرنگار همشهری در خصوص راهکار مقابله با تخریب این جنگل در محدوده مشترک 2 استان گیلان و اردبیل گفت: جنگل‌های زیبای ویلکیج یک منابع طبیعی غنی است که در بین 2 استان واقع شده است و به دلیل کوتاهی‌های استان گیلان ومتهم کردن هر استان، منابع طبیعی استان دیگر در حال نابودی است و نیاز به توجه و رسیدگی مسئولانه دارد.
عضو فراکسیون محیط زیست مجلس تاکید کرد: آنچه مقام‌معظم رهبری تاکید داشتند این بود که باید بساط نگاه جناحی و منطقه ای به محیط زیست برچیده شود و امیدوارم که با جدی گرفته شدن دغدغه‌های معظم له، روزهای خوبی در انتظار محیط زیست کشورمان باشد.
گزارش به کمیته تحقیق و تفحص مجلس
پیرموذن با انتقاد از ساخت و سازهای بی رویه در مناطق جنگلی حیران در حوزه استحفاظی استان گیلان گفت: در نامه ای به کمیته تحقیق و تفحص مجلس از سازمان جنگل ها، تخلفات و بی توجهی‌های اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان به این منطقه که باعث نابودی محیط زیست از طریق تخریب جنگل و ویلاسازی بی رویه می‌شود را گزارش کرده ام.
وی افزود: تخریب گسترده و اسفناک محیط زیست گردنه حیران در سال‌های گذشته باعث نگرانی طبیعت دوستان و اهالی آستارا و نمین و اردبیل شده است. بی تردید اگر نظارت بر منابع طبیعی محدوده گردنه حیران در اختیار اداره کل منابع طبیعی استان اردبیل بود دیگر شاهد فجایع زیست محیطی تا این اندازه در این منطقه نبودیم.
این نماینده اظهار کرد: به عنوان عضو هیات رئیسه کمیسیون محیط زیست مجلس خاطر نشان می‌کنم، بیشترین دلسوزی‌ها و مکاتبات در خصوص نجات گردنه سحر انگیز حیران را همین مسئولان و مردم نمین و اردبیل در چند سال اخیر داشته اند.
ناکامی کمیته مشترک 2 استان
لازم به ذکر است که سال‌ها پیش از سوی مسئولان سابق اداره منابع طبیعی نبود تعامل بین منابع طبیعی 2 استان اردبیل و گیلان مهم‌ترین دلیل افزایش قاچاق چوب در این منطقه عنوان و نوید حل مشکل با تشکیل کمیته‌های کاری مشترک توسط این 2استان داده شده بود که با گذشت سال‌ها حکایت همچنان باقی است و گویا قصه یغمای جنگل‌های هیرکانی شرق استان به تراژدی بی پایانی تبدیل شده است.
طرح جدید احداث 4 برجک مراقبت
مدیر کل منابع طبیعی استان اردبیل در خصوص راهکار حل مشکل تخریب گسترده در مناطق جنگلی در بخش ویلکیج از برنامه‌ریزی برای احداث 4 برجک مراقبت در مناطق حساس و در معرض تخریب این بخش از جنگل فندقلو خبر داد و افزود: بر اساس تفاهمنامه ادارات کل منابع طبیعی استان‌های اردبیل و گیلان مقرر شده است ماموران حفاظت از منابع طبیعی هر 2 استان بدون هیچ گونه محدودیت مرزی عملیات تعقیب قاچاقچیان و دستگیری آنان را در مناطق جنگلی تحت نظارت هر 2 استان انجام دهند.«شهامت هدایت» تصریح کرد: به عنوان مثال اگر قبلا قاچاقچیان چوب تحت تعقیب با فرار از دست ماموران جنگلداری استان اردبیل به مناطق تحت نظارت استان گیلان می‌رسیدند ماموران ما از نظر قانونی مسئول دستگیری آنها نبودند و صرفا می‌باید توسط ماموران استان گیلان دستگیر می‌شدند اما اکنون دیگر چنین نیست و ماموران یگان حفاظتی هر 2 استان می‌توانند عملیات تعقیب و دستگیری متخلفان را در حوزه استان مجاور نیز انجام دهند.
ضرورت اتخاذ راهکار ملی
با وجود نگرانی‌های دوستداران محیط زیست و عوارض جبران ناپذیر چشمپوشی‌های غیرمتعهدانه از تخریب این منابع خدادادی، لازم است یک راه حل موثر و راه گشا از سوی مسئولان کشوری برای مهار تخریب افسار گسیخته منابع طبیعی واقع در مرز مشترک دو استان اردبیل و گیلان ارائه شود تا فردای این مناطق افسوس امروز نباشد.
منبع: روزنامه همشهری اردبیل
13 مرداد 94