تابناک اردبیل: تأکید رسانه‌ها برای برگزاری نمایشگاه کتاب در اردبیل، دو سال تداوم یافت تا مسئولان به خود آمدند و اماواگرها را کنار زدند.
نمایشگاه کتاب که به تعبیر کارشناسان می‌تواند حال و هوای مطالعاتی یک منطقه را تصویر کند، در اردبیل هر چند نه در سطح گسترده اما در وضعیتی قابل قبول استقبال شد تا بسیاری از تغییرات در عادات مطالعاتی شهروندان اردبیلی را مطرح کند.
عادت‌هایی که خود نیازمند برنامه‌ریزی، تدبیر و تدبر و بررسی دقیق در خصوص چرایی شکل‌گیری آن است و هر چند به نظر می‌رسد با بسته شدن در نمایشگاه، پرونده آن نیز در اردبیل تا سال آینده بسته شد اما از تریبون خبرگزاری مهر برخی از عادت‌های جدید مطالعاتی شهروندان اردبیلی مطرح می‌شود.
بسیاری از شهروندان بیننده کتاب هستند
غرفه دار نشر نگاه گفت: با وجود اینکه دو سال بوده که در اردبیل نمایشگاه کتاب برگزار نشده و انتظار می‌رفت با هجوم شهروندان به نمایشگاه مواجه شویم اما بازدیدها در حد متوسط است.
وی با بیان اینکه اغلب بازدیدکنندگان به واقع صرفاً بازدید کرده و بیننده هستند، اضافه کرد: در بین بینندگان می‌توان حتی افراد آگاه و مطلع را نیز مشاهده کرد.
این غرفه دار بیشترین بازدیدکنندگان را پدران و مادران دانست و افزود: این در حالی است که مطالعه کتاب توسط مادر، تأثیر قابل‌توجه در تربیت فرزندان و تشویق آن ها به مطالعه دارد.
وی با بیان اینکه عدم خرید کتاب می‌بایست در این شهر موردبررسی قرار گیرد، ادامه داد: این در حالی است که یک کتاب می‌تواند مسیر زندگی یک خانواده را متحول کند.
کتاب ۲۰ صفحه‌ای ۱۰ هزار تومان؟
در مقابل یکی از بازدیدکنندگان نمایشگاه دلیل خودداری از خرید کتاب را قیمت بالای آن دانست.
نصرتی به خبرنگار مهر گفت: متأسفانه قیمت کتاب خیلی بالا است و با درآمدی که داریم نمی‌توان خرید کرد.
وی با بیان اینکه در نمایشگاه کتاب سه جلد کتاب انتخاب کرده است، اضافه کرد: قیمت هر سه ۱۰۰ هزار تومان است که بنده وسع مالی خرید آن را ندارم.
وی معتقد است حتی تخفیف کتاب‌ها چندان زیاد نیست و اغلب غرفه‌ها تخفیف ۱۰ درصدی دارند که در برخی کتاب‌فروشی‌های سطح شهر نیز تخفیف ۱۰ درصد ارائه می‌شود و تفاوتی با آن ندارد.
این اظهارات به واقع قابل قبول است؛ چرا که به عقیده یکی دیگر از غرفه داران به دلیل اینکه یارانه کاغذ به انتشارات تعلق نمی‌گیرد، قیمت کاغذ افزایش یافته و به تبع قیمت کتاب نیز با افزایش همراه است.
از سویی باید یادآور شد که درآمد مردم اردبیل کمتر از نصف میانگین کشوری محاسبه شده و کتابی ۲۰ هزار تومان در مقایسه با درآمد متوسط اردبیلی‌ها کتابی گران محسوب می‌شود.
کتاب هنوز در اولویت خرید نیست
شهروند اردبیلی معتقد است کتاب هنوز در اولویت خرید نیست و وقتی مایحتاج زندگی از جمله خوراک، پوشاک و اجاره مسکن تأمین نمی‌شود، کتاب نمی‌تواند در اولویت باشد.
رویا یوسفی تصریح کرد: بنده با یک لیست خرید به نمایشگاه کتاب آمدم اما به حدی قیمت کتاب‌ها بالا بود و تخفیف غرفه‌ها پایین، فقط یک جلد کتاب خریدم.
وی افزود: تا چند سال پیش با پول همین یک جلد کتاب می‌شد چهار جلد کتاب خرید اما قیمت‌ها به شدت افزایش دارد.
مطابق اظهارات این شهروند اردبیلی متأسفانه کتاب هنوز در اولویت خرید خانوارها نیست. به صورت معمول خانوارهای کم برخوردار و ساکن در روستاها، مناطق محروم و حاشیه‌نشین که اغلب با مشکلات فرهنگی نیز مواجه هستند، به نمایشگاه‌های کتاب مراجعه ندارند و چنین حرکت‌های فرهنگی عموماً فانتزی تلقی می‌شود.
آموزش‌وپرورش استفاده کافی از نمایشگاه نداشت
به پیشنهاد یکی از غرفه داران، لازم است آموزش‌وپرورش دانش‌آموزان مناطق محروم را به نمایشگاه‌ها کشانده و آن ها را با مفهوم مطالعه و کتاب آشنا کند.
با این وجود آموزش‌وپرورش استفاده کافی از نمایشگاه کتاب نداشته و دانش‌آموزان غریب مناطق حاشیه همچنان سهمی از اقدام فرهنگی که دو سال از تریبون رسانه‌ها مطرح شد، نبردند.
از سویی هیچ یارانه و بسته‌های حمایتی ویژه دانش‌آموزان و دانشجویان نیز تدارک دیده نشد. دستگاه‌های فرهنگی می‌توانستند با خرید و اهدای کتاب از نمایشگاه نه تنها ناشران را یاری و تشویق کنند، بلکه در ترویج مطالعه نقش ایفا کنند.
نه تنها بسیاری از شهروندان از خرید کتاب منصرف شدند بلکه بسیاری به دلیل ضعف مطالعاتی حتی قادر به تشخیص کتاب خوب و مفید برای خود نیستندبا این وجود به نظر می‌رسد هیچ اقدام شاخصی در این موضوع صورت نگرفت و حتی خواسته مدیرکل ارشاد اسلامی استان برای حمایت از نویسندگان بومی نیز چندان راه به جایی نبرد.
سید ناصر اسحاقی تصریح کرد: ما درخواست کرده بودیم که ادارات نویسندگان بومی را مورد حمایت قرار داده و به عنوان مثال در خرید کتاب با موضوعیت حیطه کاری خود اقدام کنند.
وی افزود: هدف از نمایشگاه کتاب آشتی دادن مردم و مسئولان با کتاب بود تا بتوان فرصت ترویج مطالعه را فراهم کرد.
شهروندان قادر به تشخیص کتاب موردنیاز خود نیستند
«نه تنها بسیاری از شهروندان از خرید کتاب منصرف شدند بلکه بسیاری به دلیل ضعف مطالعاتی حتی قادر به تشخیص کتاب خوب و مفید برای خود نیستند.»
سعیدی یکی از غرفه داران نمایشگاه کتاب در حالی این اظهارات را به زبان می‌آورد که خود در خصوص رمان‌های مختلف غرفه‌اش به مخاطبان توضیح می‌دهد.
وی معتقد است غرفه داران باید بتوانند نیازهای مطالعاتی مخاطبان و مراجعان را تشخیص داده و متناسب با آن کتب خود را معرفی کنند.
شهروند اردبیلی معتقد است در نمایشگاه کتاب توضیحات چندانی از کتاب‌ها دریافت نکرده و صرفاً برای وقت‌گذرانی به آنجا مراجعه کرده است.
این اظهارات در حالی است که مطابق پیشنهاد غرفه دار مسئولان فرهنگی می‌توانستند نشست‌های صمیمی و دوستانه در خصوص کتب مختلف برگزار کرده و از غرفه داران بخواهند تا نسبت به معرفی تولیدات خود اقدام کنند.
در واقع بدون صرف هزینه می‌شد مخاطبان سرگردان و وقت‌گذران را به سمت کتب جذب و زیربنای مطالعه را در زندگی آن ها ایجاد کرد.
در بی‌پولی کودکان اولویت دارند
به عقیده یکی دیگر از غرفه داران وقتی خانواده‌ها کتاب را نمی‌شناسند و پول کافی برای خرید کتاب ندارند، اولویت به خرید کتاب کودک اختصاص می‌یابد.
مطابق اظهارات این غرفه دار، اغلب غرفه‌های کتاب کودک و نوجوان از وضعیت مطلوب فروش خود رضایت داشتند.
در واقع خوانش کتاب در بین کودکان و نوجوانان اردبیلی به مراتب بیشتر از بزرگ‌سالان است و در برخی مواقع بزرگ‌سالان، کودکان را در خرید کتاب ارجح می‌سازند.
این اقدام که البته دستاوردهای قابل‌توجهی در تربیت نسل آینده خواهد داشت، ناخواسته شکاف معلومات دو نسل را نیز موجب می‌شود.
بی‌توجهی پدر و مادرها به کتاب موجب عقب رفت اطلاعاتی آن ها شده و روزی کودکان در اطلاعات و معلومات از پدران و مادران خود پیشی می‌گیرند.
متأسفانه به دلیل کمبودهای مالی برخی خانواده‌ها خرید کتاب برای کودک خود را ترجیح می‌دهند. در حالی که یک کتاب برای مادر، یکی برای پدر و دیگری برای کودک به مراتب تأثیرات عمیق تربیتی بیشتری در تربیت کودکان خواهد داشت تا اینکه سه کتاب مشابه برای یک کودک خریداری شود.
کتاب‌خوان‌ها تکرار مکررات دیدند
در یازدهمین دوره نمایشگاه کتاب اردبیل، ۳۰۰ انتشاراتی در ۱۵۰ غرفه حضور داشتند. هر چند مسئولان امر از حضور ناشران برجسته گفتند اما جای خالی بسیاری از انتشارات برجسته خالی بود.
تا جایی که یکی از شهروندان اهل مطالعه تصریح کرد: متأسفانه ما منتظر ارائه کتب جدید از انتشارات به نام بودیم اما اغلب حضور نداشتند.
ناصر صمدی افزود: اغلب انتشارات شناخته شده نیز با کتب قدیمی خود که بازنشر شده حضور یافته بودند.
برخی کتب را می‌شد در اکثر غرفه‌ها مشاهده کرد؛ کتبی که شاید بیش از ۲۰ بار چاپ شده و نباید به عنوان کتب اصلی یک انتشارات قلمداد شود؛ بلکه در مقابل انتظار داشتیم تازه‌های نشر بیشتر مشاهده شودوی با بیان اینکه در بخش کودک و نوجوان می‌شد برخی کتب جدید را مشاهده کرد، ادامه داد: با این وجود بسیاری از کتاب‌خوان‌ها در سایر حوزه‌ها تکرار مکررات دیدند.
صمدی با ذکر مثالی متذکر شد: برخی کتب را می‌شد در اکثر غرفه‌ها مشاهده کرد؛ کتبی که شاید بیش از ۲۰ بار چاپ شده و نباید به عنوان کتب اصلی یک انتشارات قلمداد شود؛ بلکه در مقابل انتظار داشتیم تازه‌های نشر بیشتر مشاهده شود.
در نمایشگاه کتاب اردبیل جای خالی نویسندگان، طراحان و قصه‌پردازان به ویژه بومی نیز به واقع لمس شد.
اینکه تمامی رویدادهای فرهنگی توجه به کودک را به صرف برگزاری ایستگاه نقاشی محدود می‌کند، امری منسوخ بوده و ناتوانی متولیان برای تدارک برنامه ویژه کودک و نوجوان را نشان می‌دهد.
نمایشگاه کتاب می‌توانست فرصتی برای معرفی و شناسایی نویسندگان کوچک فراهم ساخته و زمینه ارتباط‌گیری نویسندگان با اقشار مختلف مردمی را موجب شود.
هر چند نمایشگاه کتاب در رکود برنامه‌های فرهنگی، فرصت مغتنمی بود اما به نظر می‌رسد با تغییر الگوهای مطالعاتی ضروری است در سال‌های آتی الگوی برگزاری آن تغییر یابد.